Xác định độ ẩm và tro toàn phần của dược liệu
Độ ẩm của dược liệu là một yếu tố quan trọng trong việc bảo đánh giá chất lượng của dược liệu. Độ ẩm của dược liệu là tỉ lệ phần trăm nước có trong dược liệu. Để bảo quản dược liệu tốt và tránh hiện tượng mốc hay biến đổi hoạt chất, dược liệu phải giữ độ ẩm không quá giới hạn quy định (độ ẩm an toàn). Mỗi dược liệu có độ ẩm an toàn khác nhau, thường không quá 13%. Có hai phương pháp chính để xác định độ ẩm của dược liệu: phương pháp sấy và phương pháp chưng cất với dung môi. Phương pháp sấy là phương pháp loại nước ra khỏi dược liệu bằng cách làm cho nước bay hơi ở những điều kiện nhiệt độ và áp suất nhất định. Dựa trên sự chênh lệch khối lượng dược liệu trước và sau khi sấy, ta có thể xác định độ ẩm của dược liệu. Phương pháp này đơn giản và dễ thực hiện, áp dụng với đa số dược liệu. Tuy nhiên, nó không áp dụng được với các dược liệu chứa chất bay hơi (tinh dầu). Trong trường hợp dược liệu có chứa chất bay hơi, ta gọi là xác định mất khối lượng do làm khô. Tủ sấy thường sấy ở nhiệt độ nhất định và thời gian sấy kéo dài (vài giờ), trong khi cân xác định độ ẩm có thời gian ngắn hơn và có thể chỉ mất vài phút. Phương pháp chưng cất với dung môi là phương pháp tách nước ra khỏi dược liệu bằng cách cất lôi cuốn với một dung môi chọn lọc (dung môi đồng tan, có khả năng tạo hỗn hợp đẳng phí với nước). Ngưng tụ hỗn hợp lôi cuốn để tách ra nước, dung môi từ đó xác định lượng nước có trong dược liệu. Các hợp chất bay hơi (tinh dầu) được trong dung môi, không tan trong nước nên không ảnh hưởng tới độ ẩm. Phương pháp này có thể áp dụng với tất cả dược liệu, kể cả dược liệu chứa hợp chất bay hơi. Tuy nhiên, quy trình phức tạp và có thể sử dụng dung môi độc hại. Tro toàn phần của dược liệu là phần còn lại khi đốt cháy hoàn toàn một dược liệu. Các ion trong tro toàn phần thường ở dạng carbonat hay oxyd. Tro có thể có nguồn gốc nội sinh (các chất vô cơ tích lũy trong thực vật) hoặc ngoại sinh (á lẫn vào dược liệu trong quá trình thu hái, phơi sấy hay bảo quản). Việc xác định độ ẩm và tro toàn phần của dược liệu là rất quan trọng trong việc đánh giá tiêu chuẩn bảo quản và chất lượng của dược liệu. Việc sử dụng phương pháp sấy hoặc chưng cất với dung môi để xác định độ ẩm giúp ta đánh giá được mức độ bảo quản và chất lượng của dược liệu. Việc xác định tro toàn phần giúp ta đánh giá được lượng chất vô cơ tích lũy trong dược liệu và chất lượng của nó. Việc xác định độ ẩm và tro toàn phần của dược liệu cũng giúp ta tính toán kết quả định lượng và hiệu suất chiết. Hàm lượng các hoạt chất đều được quy định tinh trên trọng lượng khô tuyệt đối của dược liệu. Việc xác định độ ẩm chính xác giúp ta tính toán chính xác hàm lượng các hoạt chất trong dược liệu. Trong thực tế, việc xác định độ ẩm và tro toàn phần của dược liệu được sử dụng rộng rãi trong ngành dược liệu. Việc sử dụng phương pháp sấy và chưng cất với dung môi giúp ta đánh giá và kiểm soát chất lượng của dược liệu, từ đó đảm bảo an toàn cho người sử dụng. Trên đây là một số thông tin về việc xác định độ ẩm và tro toàn phần của dược liệu. Việc hiểu và nắm rõ các phương pháp này giúp ta đánh giá và kiểm soát chất lượng của dược liệu, từ đó đảm bảo an toàn cho người sử dụng.