Phân tích nghệ thuật trong đoạn trích "Nhà mẹ Lê" của Thạch Lam ##
1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm: Thạch Lam (1910 - 1942), tên khai sinh là Nguyễn Tường Lân, là một nhà văn hiện thực xuất sắc của văn học Việt Nam. Ông được biết đến với những tác phẩm giàu cảm xúc, miêu tả chân thực cuộc sống của người dân nghèo khổ trong xã hội cũ. "Nhà mẹ Lê" là một trong những đoạn trích tiêu biểu trong tập truyện ngắn "Gió lạnh đầu mùa" (1936) của ông. Đoạn trích khắc họa chân thực và cảm động số phận bi thương của người mẹ nghèo đông con trong xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. 2. Những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của đoạn trích: a. Chủ đề: Đoạn trích "Nhà mẹ Lê" xoay quanh chủ đề về cuộc sống nghèo khổ, túng quẫn của người mẹ nghèo đông con trong xã hội cũ. Thạch Lam đã khắc họa một cách chân thực và cảm động số phận bi thương của bà Lê, một người phụ nữ lam lũ, vất vả, phải gồng mình chống chọi với đói nghèo để nuôi đàn con thơ. b. Cốt truyện: Cốt truyện của đoạn trích khá đơn giản, xoay quanh những ngày tháng vất vả kiếm ăn nuôi con của mẹ Lê. Tuy nhiên, chính sự đơn giản ấy lại tạo nên sức nặng cho câu chuyện, khiến người đọc cảm nhận sâu sắc nỗi khổ cực của người mẹ nghèo. c. Người kể chuyện: Người kể chuyện trong đoạn trích là người quan sát, không trực tiếp xuất hiện trong tác phẩm, chỉ đóng vai trò là người thuật lại câu chuyện một cách khách quan. Cách kể chuyện này giúp tạo nên sự đa dạng trong cách nhìn và tăng sức hấp dẫn cho câu chuyện. d. Nội dung đoạn trích: Đoạn trích "Nhà mẹ Lê" là bức tranh chân thực về cuộc sống nghèo khổ, túng quẫn của người dân lao động trong xã hội cũ. Hình ảnh bà Lê, một người đàn bà lam lũ, vất vả, phải gồng mình chống chọi với đói nghèo để nuôi đàn con thơ, là hình ảnh tiêu biểu cho số phận bi thương của người phụ nữ nghèo trong xã hội cũ. - Cái đói, sự túng quẫn đặc trưng của xã hội thời bấy giờ được hiện lên rõ nét. Đã nghèo, đã đói khát nhưng mẹ Lê lại đẻ nhiều con khiến cho sự túng quẫn, khổ sở hơn gấp nhiều lần. - Hình ảnh mẹ Lê với làn da nhăn nheo như quả trám khô, thân hình thấp bé khắc khổ nhưng lại là người đàn bà với tấm lòng bao la, luôn âm thầm chịu đựng sự vất vả một mình lam lũ, không than thở hay hờn trách một câu. - Cái nhà được miêu tả như cái "ổ chó", cùng với sự châm biếm miêu tả mẹ con nhà mẹ Lê như những "chó mẹ và chó con" toát lên được sự chua xót, khổ cực đến nỗi so sánh người với động vật như vậy. - Sự cao cả của người mẹ được thể hiện rõ nhất là lấy sự vất vả vì có việc làm niềm vui, vì lúc ấy có người thuê làm việc, có vài bát gạo, vài đồng bạc để nuôi con. Nhưng rồi mẹ lại chìm trong sự lo âu, đến mùa đông hết việc chỉ còn rạ khô ngoài đồng, không ai thuê mẹ nữa, con mẹ lại chịu đói từng bữa. Những đứa con nhéo nhóc oằn mình chịu đói chịu rét đến ngày mùa năm sau. Cái khổ của nhà mẹ Lê là nhà quá đông con khiến mẹ phải oằn mình lo toan mọi thứ, thậm chí là oằn mình chịu rét che chở cho con, cố lấy thân xác của mình che chở cho đứa con nhỏ rét run lên vì lạnh. e. Ý nghĩa chi tiết cuối đoạn trích: - Chi tiết: "Bác Lê ôm ấp lấy con trong ổ rơm, để mong lấy cái ấm của mình áp ủ cho nó." - Hành động bác Lê ôm lấy những đứa con là hành động để mong ủ ấm, che chở cho con. - Thể hiện tình yêu thương con của người mẹ nghèo khổ. - Tình cảnh thật đáng thương, tội nghiệp của gia đình bác Lê. Nghệ thuật đặc sắc của văn bản: - Dưới ngòi bút đa tài, đa nghệ viết ra những câu từ văn chương như tranh vẽ tả thực của Thạch Lam. - Nghệ thuật so sánh, miêu tả với sắc thái châm biếm: cái nhà được miêu tả như cái "ổ chó" cùng với sự châm biếm miêu tả mẹ con nhà mẹ Lê như những "chó mẹ và chó con" được toát lên sự chua xót, khổ cực đến nỗi so sánh người với động vật như vậy. Hình ảnh so sánh "thịt chúng nó thâm tím lại vì rét, như thịt con trâu chết" khắc sâu lại hình ảnh tội nghiệp, nghèo đói, giữa tiết trời lạnh lẽo mà phải chịu những điều đau đớn như thế làm cho người đọc như cảm nhận rõ hơn về sự cực khổ, khó khăn của chúng. - Thạch Lam đã viết những dòng văn nhẹ nhàng và rất thơ về cuộc đời của những con người bất hạnh, đau khổ. 3. Kết bài: Đoạn trích "Nhà mẹ Lê" là một tác phẩm thành công của Thạch Lam. Với chủ đề về cuộc sống nghèo khổ, túng quẫn của người mẹ nghèo đông con trong xã hội cũ, tác phẩm đã khắc họa chân thực và cảm động số phận bi thương của bà Lê, một người phụ nữ lam lũ, vất vả, phải gồng mình chống chọi với đói nghèo để nuôi đàn con thơ. Bằng những chi tiết miêu tả tinh tế, những hình ảnh ẩn dụ, so sánh độc đáo, Thạch Lam đã tạo nên một bức tranh đầy cảm động về cuộc sống của người dân nghèo khổ trong xã hội cũ. Đọc "Nhà mẹ Lê", người đọc không chỉ cảm nhận được nỗi khổ cực của người mẹ nghèo mà còn thêm trân trọng và yêu thương những người mẹ, những người phụ nữ đã âm thầm hy sinh, chịu đựng để vun vén cho gia đình, cho con cái.