So sánh và đánh giá hai đoạn trích về hiện thực xã hội trong tác phẩm "Cơm thấy cơm, cá thấy cá" của Vũ Trọng Phụng
Hai đoạn trích, "Chương 2: Muôn bán mười sáu người" và "Chương 5: Cái "cuốc" tử đốn Thủy lên Yên Phụ", đều phản ánh hiện thực xã hội tàn khốc thời kỳ trước Cách mạng tháng Tám qua hai góc nhìn khác nhau: góc nhìn của người quan sát và góc nhìn của người trong cuộc. Tuy nhiên, cả hai đều cho thấy sự bất công, nghèo đói và sự bế tắc của con người trong xã hội đương thời. Đoạn trích "Muôn bán mười sáu người" khắc họa cảnh tượng thương tâm của những con người bị đẩy đến đường cùng, phải bán thân để kiếm sống. Hình ảnh 16 người chờ được bán như những món hàng, cảnh tượng chen chúc, tranh giành thức ăn, sự thờ ơ của người bán và sự tuyệt vọng của người mua, tất cả tạo nên một bức tranh xã hội đầy bi kịch. Vũ Trọng Phụng sử dụng lối kể chuyện khách quan, nhưng giọng văn ngấm đượm sự chua chát, phẫn nộ trước sự bất nhân của xã hội. Tác giả không chỉ miêu tả sự đói nghèo mà còn lên án sự vô cảm, sự coi thường tính mạng con người. Câu hỏi cuối cùng "16 kẻ kia đáng giá như thế nào? Đó là tại bán đắt nên ế hàng hay là bán rẻ mà cũng vẫn ế?" đặt ra vấn đề về giá trị con người trong một xã hội tha hóa. Ngược lại, "Cái "cuốc" tử đốn Thủy lên Yên Phụ" tập trung vào số phận của người phu xe đạp. Đoạn trích sử dụng lối kể chuyện tự sự, từ góc nhìn của nhân vật "tôi" - người phu xe. Cảm giác mệt mỏi, kiệt sức, sự bấp bênh của cuộc sống được thể hiện rõ nét qua những hình ảnh: "bước chân tôi chạy đã thuần, nhưng miệng tôi vẫn há hốc ra mà thở", "chiếc xe thì cứ bập bềnh như muốn đưa tôi lên khỏi mặt đất, hay dúi tôi ngã khuỵu xuống rãnh hè". Sự bận rộn, ồn ào của phố thị được đối lập với sự cô đơn, mệt mỏi của người phu xe. Hình ảnh "một sức mạnh như vít ngang lấy cổ. Mặt tôi cúi sấp xuống. Chân tôi chạy rào đi. P!" thể hiện sự bất lực, sự bị cuốn vào guồng quay mệt mỏi của cuộc sống. Đoạn trích này không chỉ phản ánh sự vất vả của người lao động mà còn cho thấy sự cô đơn, lạc lõng của cá nhân trong xã hội đô thị phồn hoa nhưng lạnh lẽo. Cả hai đoạn trích đều sử dụng nghệ thuật tương phản để làm nổi bật sự bất công của xã hội. Sự giàu sang, phồn thịnh của một bộ phận dân cư được đặt cạnh sự nghèo đói, khổ cực của đại đa số. Tuy nhiên, cách tiếp cận và trọng tâm khác nhau: đoạn trích thứ nhất tập trung vào sự bóc lột, sự mất nhân tính; đoạn trích thứ hai nhấn mạnh vào sự vất vả, sự cô đơn của con người trong guồng máy xã hội. Tóm lại, hai đoạn trích đều là những bức tranh hiện thực đầy ám ảnh về xã hội Việt Nam trước Cách mạng, góp phần làm nên giá trị hiện thực sâu sắc của tác phẩm "Cơm thấy cơm, cá thấy cá". Qua đó, người đọc hiểu hơn về sự bất công, nghèo đói và sự đấu tranh sinh tồn của con người trong một xã hội đầy rẫy bất cập. Cảm giác day dứt, xót xa là điều còn đọng lại sau khi đọc xong hai đoạn trích này.