Bâng khuâng trong thơ ca Việt Nam: Từ truyền thống đến hiện đại
Bâng khuâng là một trạng thái cảm xúc mơ hồ, man mác, vừa bâng khuâng tiếc nuối cho quá khứ, vừa ngập ngừng trước những dự cảm về tương lai. Trong dòng chảy văn học Việt Nam, thi ca từ lâu đã trở thành nơi gửi gắm những nỗi niềm, tâm tư, và bâng khuâng cũng là một trong những cung bậc cảm xúc được khai thác một cách tinh tế và sâu sắc. Từ thơ ca trung đại đến hiện đại, ta dễ dàng bắt gặp những vần thơ đượm buồn, man mác một nỗi bâng khuâng khó tả.
Nỗi niềm bâng khuâng trong thơ ca trung đại
Thơ ca trung đại Việt Nam, đặc biệt là trong dòng văn học cung đình, thường mang đậm dấu ấn của một nỗi buồn man mác, bâng khuâng trước thời gian, không gian và số phận. Những áng thơ Nôm của Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến, Hồ Xuân Hương... đã khắc họa thành công tâm trạng này.
Trong "Truyện Kiều", Nguyễn Du đã sử dụng thành ngữ "bâng khuâng" nhiều lần để diễn tả tâm trạng của Thúy Kiều khi phải chia xa Kim Trọng, khi lưu lạc nơi đất khách quê người. Nỗi bâng khuâng ấy là sự pha trộn giữa nhớ nhung, tiếc nuối và cả lo âu cho tương lai.
Sang đến Nguyễn Khuyến, nỗi bâng khuâng lại gắn liền với tình yêu thiên nhiên, với nỗi niềm thời thế. Bài thơ "Thu điếu" với những câu thơ "Ao thu lạnh lẽo nước trong veo/ Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo" đã vẽ nên một bức tranh thu buồn man mác, gợi lên trong lòng người đọc một nỗi bâng khuâng khó tả.
Sự chuyển biến trong cảm xúc bâng khuâng ở thơ ca hiện đại
Bước sang giai đoạn thơ ca hiện đại, cảm xúc bâng khuâng vẫn là một đề tài được nhiều nhà thơ khai thác, nhưng được thể hiện với những sắc thái mới mẻ và đa dạng hơn.
Thơ ca lãng mạn đầu thế kỷ XX với những cái tên tiêu biểu như Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử, Nguyễn Bính... thường thể hiện nỗi bâng khuâng của cái tôi cá nhân trước tình yêu, cuộc đời. Xuân Diệu với "Vội vàng" đã thể hiện một nỗi băn khoăn, tiếc nuối trước thời gian trôi chảy quá nhanh. Hàn Mặc Tử lại mang đến một nỗi bâng khuâng đầy ám ảnh, u uất trong tình yêu và số phận.
Thơ ca kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ lại mang đến một sắc thái bâng khuâng khác. Đó là nỗi niềm của những người con xa quê, nỗi nhớ nhà, nhớ người yêu da diết giữa bom đạn chiến tranh. Bài thơ "Tây Tiến" của Quang Dũng là một ví dụ điển hình.
Bâng khuâng - Dư âm còn mãi trong lòng người đọc
Từ thơ ca trung đại đến hiện đại, cảm xúc bâng khuâng đã được các nhà thơ Việt Nam thể hiện một cách tài tình và tinh tế. Mỗi thời kỳ, mỗi tác giả lại mang đến cho người đọc những rung cảm riêng, nhưng tựu chung lại, đó đều là những cung bậc cảm xúc chân thật, gần gũi với mỗi con người.
Bâng khuâng trong thơ ca Việt Nam không chỉ là một nỗi buồn đơn thuần, mà còn là sự giao thoa giữa quá khứ, hiện tại và tương lai, là những trăn trở, suy tư về cuộc đời, tình yêu và thân phận con người. Chính điều đó đã tạo nên sức sống mãnh liệt cho những vần thơ, để lại dư âm sâu lắng trong lòng người đọc.