Ảnh hưởng của tư tưởng Marx lên lý thuyết văn học của Franco Moretti
Franco Moretti, một trong những nhân vật tiêu biểu của lý thuyết văn học đương đại, đã tạo nên dấu ấn riêng biệt với cách tiếp cận mang đậm tính duy vật lịch sử. Ảnh hưởng của tư tưởng Marx lên lý thuyết văn học của ông thể hiện rõ nét qua việc tập trung vào bối cảnh xã hội, cấu trúc kinh tế và mối quan hệ giữa văn học và hệ tư tưởng. <br/ > <br/ >#### Văn học như một hình thái ý thức xã hội <br/ > <br/ >Moretti, kế thừa quan điểm của Marx, xem văn học không phải là sản phẩm của thiên tài cá nhân mà là một hình thái ý thức xã hội. Theo ông, tác phẩm văn học phản ánh hiện thực xã hội, bao gồm cả những mâu thuẫn, xung đột giai cấp và hệ tư tưởng thống trị. Trong các tác phẩm của mình, Moretti thường xuyên phân tích văn học trong mối liên hệ với bối cảnh lịch sử, kinh tế và chính trị cụ thể. Ví dụ, trong "Atlas of the European Novel", ông đã sử dụng phương pháp thống kê để nghiên cứu sự phát triển của tiểu thuyết châu Âu trong mối quan hệ với sự trỗi dậy của chủ nghĩa tư bản. <br/ > <br/ >#### Cấu trúc, hình thức và hệ tư tưởng <br/ > <br/ >Ảnh hưởng của tư tưởng Marx lên lý thuyết văn học của Moretti còn thể hiện qua việc ông nhấn mạnh mối liên hệ giữa cấu trúc, hình thức văn học và hệ tư tưởng. Moretti cho rằng, hình thức văn học không phải là yếu tố thuần túy thẩm mỹ mà mang tính chất ý thức hệ. Chúng được định hình bởi bối cảnh xã hội và phục vụ cho việc duy trì hoặc thách thức hệ tư tưởng thống trị. Ví dụ, trong phân tích về thể loại tiểu thuyết trinh thám, Moretti cho rằng, cấu trúc "tội ác - điều tra - trừng phạt" phản ánh mong muốn về trật tự và công lý của xã hội tư bản. <br/ > <br/ >#### "Xa lạ hóa" và phê phán ý thức hệ <br/ > <br/ >Một điểm đáng chú ý nữa trong lý thuyết văn học của Moretti là khái niệm "xa lạ hóa" (defamiliarization), được ông kế thừa từ nhà văn Nga Viktor Shklovsky. Theo Moretti, văn học có khả năng "xa lạ hóa" hiện thực, giúp người đọc nhìn nhận thế giới bằng một góc nhìn mới, từ đó nhận thức rõ hơn về những bất công và áp bức trong xã hội. Ông cho rằng, văn học chân chính phải có tính phê phán, giúp người đọc bóc trần những ảo tưởng do hệ tư tưởng thống trị tạo ra. <br/ > <br/ >Lý thuyết văn học của Franco Moretti, với ảnh hưởng sâu sắc từ tư tưởng Marx, đã tạo nên một hướng tiếp cận mới mẻ và đầy sức thuyết phục. Bằng cách tập trung vào bối cảnh xã hội, cấu trúc kinh tế và mối quan hệ giữa văn học và hệ tư tưởng, Moretti đã góp phần làm sáng tỏ vai trò của văn học trong việc phản ánh, duy trì và thách thức trật tự xã hội. <br/ >