** Đất Nước: Sự Cải Biến Sáng Tạo Chất Liệu Văn Hóa Dân Gian **
Đoạn trích "Đất Nước" của Nguyễn Khoa Điềm là một minh chứng xuất sắc cho việc vay mượn và cải biến sáng tạo chất liệu văn hóa dân gian. Thay vì đơn thuần kể lại những câu chuyện dân gian, tác giả khéo léo "vay mượn" chúng, biến chúng thành những hình ảnh, biểu tượng giàu sức gợi, phục vụ cho chủ đề lớn về đất nước, về lịch sử và con người Việt Nam. Ví dụ điển hình là việc sử dụng các câu chuyện, điển tích dân gian như "bánh chưng, bánh giầy", "trầu cau", "thuyền rồng",... Những hình ảnh này không chỉ đơn thuần là sự nhắc lại, mà được Nguyễn Khoa Điềm "cải biến" để mang ý nghĩa sâu sắc hơn. "Bánh chưng, bánh giầy" không chỉ là món ăn truyền thống, mà còn tượng trưng cho sự lựa chọn, sự hy sinh và tinh thần sáng tạo của người Việt cổ. "Trầu cau" không chỉ là lễ vật trong hôn nhân, mà còn là biểu tượng của tình yêu quê hương, của sự gắn kết bền chặt giữa con người và đất nước. "Thuyền rồng" không chỉ là phương tiện đi lại, mà còn là hình ảnh của sức mạnh, của tinh thần đoàn kết, vượt qua khó khăn. Sự cải biến này nằm ở việc tác giả đặt những hình ảnh dân gian vào trong bối cảnh lịch sử, cách mạng, làm cho chúng trở nên hiện đại, giàu ý nghĩa hơn. Ông không chỉ kể lại, mà còn phân tích, lý giải nguồn gốc, ý nghĩa của những hình ảnh đó, làm nổi bật tinh thần dân tộc, ý chí quật cường của người Việt Nam. Đây không phải là sự vay mượn thụ động, mà là sự "vay mượn" có chọn lọc, có sáng tạo, nhằm phục vụ cho mục đích nghệ thuật của tác phẩm. Qua việc sử dụng và cải biến chất liệu văn hóa dân gian, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên một bức tranh toàn cảnh về đất nước, vừa gần gũi, thân thuộc, vừa sâu sắc, hào hùng. Đó là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, giữa quá khứ và hiện tại, tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt cho bài thơ. Đọc "Đất Nước", ta không chỉ cảm nhận được vẻ đẹp của văn hóa dân gian, mà còn hiểu sâu sắc hơn về lịch sử, về con người và về tình yêu đất nước của dân tộc Việt Nam. Sự sáng tạo này mang đến một cảm giác xúc động sâu xa, một niềm tự hào dân tộc mãnh liệt.