Yếu tố kỳ ảo trong văn học Việt Nam: "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" và "Thạch Sanh

Trong văn học Việt Nam, yếu tố kỳ ảo không chỉ góp phần tạo nên sự hấp dẫn, lôi cuốn mà còn là phương tiện để các tác giả thể hiện tư tưởng, quan niệm về cuộc sống và con người. Hai tác phẩm tiêu biểu cho việc sử dụng yếu tố kỳ ảo này là "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" của Nguyễn Dữ và truyện cổ tích "Thạch Sanh". Trong "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên", yếu tố kỳ ảo được thể hiện qua sự giao tiếp giữa người sống và linh hồn, cuộc hành trình xuống âm phủ của Ngô Tử Văn và những cảnh tượng ở cõi âm. Sau khi đốt đền tà của tên tướng giặc Thôi, Tử Văn bị bệnh nặng và bị quỷ sứ bắt xuống âm phủ. Tại đây, anh phải đối diện với Diêm Vương và hồn ma của tên tướng giặc. Sự xuất hiện của Diêm Vương, quỷ sứ và các linh hồn là những yếu tố kỳ ảo nhằm tạo ra bối cảnh huyền bí, qua đó khẳng định sự chính trực và lòng dũng cảm của Tử Văn. Nguyễn Dữ sử dụng yếu tố kỳ ảo không chỉ để tạo kịch tính mà còn để truyền tải thông điệp về công lý và sự thật, phê phán sự giả dối và tàn ác, đồng thời ca ngợi tinh thần đấu tranh vì lẽ phải của con người. Trái ngược với sự kỳ ảo mang tính chất phê phán xã hội trong "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên", truyện cổ tích "Thạch Sanh" lại mang đậm màu sắc thần thoại, với nhiều yếu tố kỳ diệu từ xuất thân đến hành trình phiêu lưu của nhân vật chính. Thạch Sanh là con trai của Ngọc Hoàng, sinh ra trong hoàn cảnh kỳ lạ và được thần tiên dạy dỗ. Cuộc đời Thạch Sanh đầy những thử thách và chiến công phi thường: từ việc đánh bại Trăn Tinh, Đại Bàng, đến việc cứu công chúa và Thái tử con vua Thủy Tề. Cây đàn thần và niêu cơm thần kỳ cũng là những yếu tố kỳ ảo quan trọng, thể hiện sức mạnh và sự thiêng liêng. Những yếu tố kỳ ảo trong "Thạch Sanh" không chỉ tạo nên sự hấp dẫn mà còn thể hiện triết lý nhân quả, đề cao phẩm chất cao đẹp và lòng dũng cảm của Thạch Sanh, khẳng định sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác. Với những yếu tố kỳ ảo được sử dụng một cách sáng tạo và tinh tế, các tác phẩm như "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" và "Thạch Sanh" không chỉ mang lại cho người đọc những trải nghiệm hấp dẫn và lôi cuốn, mà còn truyền tải những thông điệp sâu sắc về cuộc sống và con người. Chúng ta có thể học hỏi từ những câu chuyện kỳ diệu này về sự dũng cảm, lòng trắc ẩn và tinh thần đấu tranh vì lẽ phải của con người.