Sự hy sinh và tình yêu giữa người quản tượng và con voi

Trong câu chuyện về người quản tượng và con voi, chúng ta được chứng kiến một tình yêu đặc biệt giữa hai sinh vật. Con voi, từ khi rời căn cứ, trở nên ủ rũ và buồn bã. Nó nhớ ông đề đốc, nhớ đời chiến trận và nhớ cuộc sống tù túng dưới làng. Mặc dù nó vẫn giúp người quản tượng phá rẫy và kéo gỗ, nhưng trong những lúc làm việc, nó luôn mang trong mình một cảm giác buồn thiu. Nó không còn hứng thú với việc ăn cỏ và không đụng vòi đến một ngọn mía hay một sợi cỏ nào. Người quản tượng hiểu lòng con voi. Nó là nguồn an ủi của ông trong những lúc khó khăn. Ông chưa từng sống lâu với ai như sống với con voi. Ông quen nó quá nhiều và khó lòng xa rời nó. Tuy nhiên, ông quyết định thả nó về rừng, nơi nó ra đời. Ông cho con voi ăn suốt mùa hè, vỗ cho nó ăn thêm hai vác mía to và hai thùng cháo. Ông coi con voi như con em trong nhà và giục giã nó ăn cho khỏe, lấy sức mà về. Ông biết rằng con voi cần có đủ sức lực để đi tới nơi xa xăm. Mùa thu đến, con voi không chịu ăn nữa. Trời thu yên tĩnh, gió rì rào đưa về hương vị của rừng xa. Con voi héo hon đi như chiếc lá già. Người quản tượng biết rằng gió thu làm con voi nhớ về rừng. Ông quyết định thả con voi ngay lập tức. Mỗi khi sang thu, con voi lại xuống làng. Tiếng rống của nó vang lên từ xa, trước khi lội qua bến sông. Người làng nhận ra tiếng rống và bảo nhau rằng ông Một đã trở về. Họ nô nức ra đón con voi và cùng người quản tượng đưa nó về mái nhà cũ. Con voi quỳ ở giữa sân, luyến chủ trở về. Người quản tượng như trẻ lại và dẫn con voi đi tắm. Ông hớn hở đưa nó lên nương và thết đãi nó những bữa no nê. Nhà ông trở nên tưng bừng và chật ních người. Lũ trẻ kéo đến xúm xít dưới chân voi, còn các bộ lão lại đem đến cho nó đủ thú quà. Trong những ngày ấy, con voi thường lưu lại ở nhà người quản tượng và giúp ông đủ việc. Nó cuốn các ống bắng ra sông lấy nước và không cần người đưa dất. Nó lên nương lấy vòi quặp những cây gỗ mang về. Được mười năm như thế, người quản tượng qua đời. Ông mất giữa lúc đất nước còn tối tăm